Natuur in en rond de Waaslandhaven: het ecologisch infrastructuurnetwerk

Het havengebied is een complex gebied. Door de ligging aan de Schelde en door de opgespoten terreinen is het havengebied ook de thuishaven van een groot aantal vogelsoorten, planten en andere dieren. Van sommige soorten bevindt meer dan 10% van de Vlaamse populatie zich in het havengebied. Voorbeelden daarvan zijn de rugstreeppad, de zwartkopmeeuw of de groenknolorchis. Dat maakt dat havenontwikkeling enkel kan als ze samengaat met de zorg voor natuur.

Ecologisch infrastructuurnetwerk

Er is een grote diversiteit aan terreinen waarop natuur gevestigd is. Enerzijds zijn er de grote gebieden zoals onder andere het Rietveld Kallo, Groot Rietveld, Prosperpolder Noord, Drijdijck en Putten West. Daarnaast zijn er kleinere gebieden die als een groene structuur langs en door het havengebied lopen waarin soorten kunnen migreren. Dit is het zogenaamde Ecologische Infrastructuur Netwerk (EIN). Dat bestaat uit meer dan 600 hectare permanente zones (zoals Steenlandpolder of Haasop) en meer dan 150 hectare tijdelijke zones (waaronder veel leidingstroken), aangevuld met dijken en leidingstroken. Alle delen hebben hun functie en zijn van belang om voor een stabiele populatie te kunnen zorgen.

Doelstellingen

De doelstellingen die we willen realiseren binnen het netwerk van de ecologische infrastructuur zijn vastgelegd in het Soortenbeschermingsprogramma Haven Antwerpen 2021-2025. Dit soortenbeschermingsprogramma is uniek in zijn soort omdat het niet over één soort gaat, maar over verschillende soorten die samen in één gebied voorkomen.

Het soortenbeschermingsprogramma is gericht op 10 zogenoemde “paraplusoorten”. Deze soorten zijn als het ware het uithangbord voor een ecosysteem-type. Als het ecosysteem of het biotoop voor de ene soort goed is, dan profiteren ook andere soorten daarvan. Die laatste noemen we de “meeliftende soorten”. De 10 paraplusoorten zijn: 

• argusvlinder
• rugstreeppad
• groenknolorchis 
• wilde orchideeën
• meervleermuis
• oeverzwaluw
• gebouwbewonende zwaluwen
• visdief
• blauwborst
• zwartkopmeeuw

Samenwerking

Reeds meer dan 20 jaar werken Natuurpunt, Port of Antwerp-Bruges en Maatschappij Linkerscheldeoever (MLSO) samen voor het onderhoud en de verbetering van deze belangrijke zones. Via Natuurpunt steken ook veel vrijwilligers een handje toe in deze belangrijke zones.

Resultaten voor de bedrijven

In andere gebieden is het vaak moeilijk om een vergunning te bekomen als er beschermde soorten op een terrein verblijven. Dankzij het soortenbeschermingsprogramma kan er voor de bedrijven in de Waaslandhaven meestal een oplossing gevonden worden. Bij het voorkomen van rugstreeppad op een bedrijfsterrein bijvoorbeeld, kunnen de dieren (volgens afgesproken regels) afgevangen worden en een nieuwe thuis in het ecologisch netwerk krijgen.

Resultaten voor de natuur

De jarenlange inzet loont! Maar nog niet alle doelstellingen zijn bereikt. Zo heeft de populatie van de huiszwaluwen het al een paar jaar lastig. De aantallen dalen sinds 2018. Gelukkig stellen we wel vast dat veel soorten het goed doen in de zones van het ecologisch infrastructuurnetwerk. In 2021 waren meer dan 70 paren blauwborst aanwezig in het netwerk (linker- en rechter-Scheldeoever samen). Daarmee huisvest het netwerk de helft van alle blauwborsten in het gebied! Ook het aantal visdiefjes zit in stijgende lijn, met in 2021 bijna 300 broedkoppels. De nesten zijn niet gelegen in het netwerk ecologische infrastructuur, maar op kunstmatige eilanden binnen de grotere natuurgebieden.

Soorten die afhankelijk zijn van de grondwaterstanden hebben, net als overal in Vlaanderen, last gehad van een aantal drogere jaren. Zo komt het de laatste jaren dikwijls voor dat de rugsteeppadpoelen vroegtijdig uitdrogen, wat uiteraard nefast is. Ook de groenknolorchis heeft een paar lastige jaren achter de rug. De belangrijkste vindplaats van deze soort in Vlaanderen is gelegen in de Waaslandhaven. Specifiek om die soort te helpen heeft MLSO een grondwaterkerend scherm laten plaatsen rond de groeiplaats van de groenknolorchis. Op die manier kan een beter grondwaterpijl behouden blijven. Hier lees je meer over dit grondwaterkerend scherm.

Meer informatie

Wil je meer weten over het Soortenbeschermingsprogramma en de inspanningen die we leveren voor de natuur in de haven? Neem een kijkje op deze websites:

• Agentschap Natuur en Bos
• Natuurpunt Waasland